Ms. BN latin 14463 (anciennement Saint-Victor 248), f° 28a.
D'après la transcription d'A. Mussafia, Über die von Gautier de Coincy benützten
Quellen, dans Denkschriften der kais. Akad. der Wissenschaften in Wien, t. 44
(1894), pp. 17-19.
Miracle 34 dans le recueil de Saint-Victor.
Incipit miraculum de adolescente quem sancta virgo
Maria de inferno liberavit.
Fuit quidam nobilis affluensque satis in divitiis et uxor ejus genere nobilissima, que
piis non sine viri sui assensu insistebat actibus. Manus utrorumque erga pauperes et
ecclesias erat semper largissima. Terreat igitur auditores quod sequitur factum istis male
contingens, quod ministravit hostis nequissimi calliditas ingens. Hii vero, de quibus
loquimur, in seculari habitu legale conjugium gerentes filios procreaverant et jam ad
etatis sue provectionem processerant, celibemque vitam deinceps servare promiserant,
itaque juxta preceptum apostoli sobrie et juste et pie vivebant, et que de celesti
beatitudine predicari audiebant diligenter devotis operibus adimplebant.Hostis vero
invidus eorum castimonie propositionem atque tam humilem illorum non ferens devotionem in
sue uxoris illiciti amoris compulit temptationem. Proh dolor! Illi autem cum non solum in
quadragesima, verum etiam multo tempore ob amorem pudicitie ab invicem se separaverant, in
nocte resurrectionis Dominice operati sunt quod non debuerant. Vir quoque succensus face
libidinis ductu diabolico accessit ad mulierem, ejus recordans pulcritudinis prioris.
Obstupefacta mulier multis virum increpavit sermonibus et blande bonorum operum allocuta
est recordationibus. Nichil illa proficiens ad virum respondit aiens: "Quicquid in
hac nocte a nobis fuerit operatum maledictum sit et diabolo mancipatum!" O ingenium
inimici nefandum! o factum decepti viri cavendum! Concepit inconsulta infeliciter et
peperit infelix dictu miserabiliter. Natus est infans visu mirabilis; crescebat decore
spectabilis, in litteris docibilis, in eloquentia laudabilis, sed matris promisso
miserabilis. Pater non attendit quod fecerat; mater sciebat quod dixerat. Hic igitur puer,
cum ad annum pervenisset duodecimum et a parentibus diligeretur tenere, apparuit matri
ejus fallax inimicus, cui votum de puero fecerat temere, dicens: "Mihi factum
promissum esto parata anno tercio reddere." Mulier vero inde in cotidianos fletus
immersa promissionis infelicis recordatione nocte dieque animum posuit in cogitatione
diversa. Mirabatur autem juvenis quod populus de ejus provectu gaudebat solaque misera
mater super illo indesinenter eum aspiciens flebat. Requisita igitur est mater a filio cur
tantis coram eo semper comprimeretur meroribus, cur [l. cum ?] etiam ab alienis
diligeretur hominibus. Diu quidem mater dicere filio rei veritatem distulit, sed tandem
interroganti ait quod diabolo eum in conceptione in proprium obtulit. Auditis itaque
adolescens sermonibus matris, nocte fugiens reliquit que fuerant patris. Petiit autem
anxius juvenis nonnullos sapientium, ut de suo tamen periculoso negotio ei donarent
consilium. Peragratis vero multis provinciis et non inveniens quod querebat, venit Romam,
ubi suo infortunio finem imponere apud papam et cardinales credebat. Qui nichil ibi
reperiens consilii recessit et ad jherosolimitanum episcopum cum litteris pape fatigatus
longo itinere accessit. Cui rem, ut fuerat, miserabiliter exposuit et ut ei daret tanti
periculi consilium pie cum lacrimis admonuit. Quo audito, pontifex et omnes qui aderant,
resoluti in fletibus, nimium condolebant adolescentis suspiriis et gemitibus. Tunc vero
pontifex religionis et sanctitatis majores quos potuit congregavit et de juvenis
liberatione cum eis concionari cepit. Illo siquidem in tempore quidam vir sanctissimus in
heremo vitam solitariam longe multum ab Jherosolimis agens erat, qui visus hominum fugiens
corporales etiam cibos reliquerat. Hic angelicis quotidie potiebatur loquelis, hic toto
animo spernens seculi delicias conversabatur in celis, huic ab angelo divine celebrationis
necessarium ministrabatur, huic de celo sicut nix candidus meridie panis quo reficeretur
mittebatur. Quondam autem jam dicto pontifici vir iste notus fuerat eumque in orationibus
suis susceperat. Pontifice namque de pueri salute sollicito, ejus venit in mentem divina
revelatio, quod ille vir sanctus apud Deum puero posset succurrere anxio. Quo mox
accersito, ait pontifex ad eum: "Vade, carissime, ad quendam meritis magnum, qui pro
tua liberatione dignus est deprecari Dominum." Misit autem pontifex intersigna per
ipsum puerum viro beato, quatinus adolescenti diabolo a matre succurreret donato. Arrepto
puer longo itinere solus discessit, quem ante sanctum senem deferens duo panes angelus
precessit. Intellexit vir Dei quod aliquis volente Deo veniret ad prandium, et gratias
multimodas expansis in celum manibus reddidit donatori omnium. Expectabat itaque senex
hospitem, quem venire jam intellexerat, sed miratus est, dum suscepit illum, quod tam
pulchra facie et tanta eloquentia juvenis fuerat. Perlectis nempe litteris missis ab
jherosolimitano quem noverat episcopo, ait senex ad juvenem: "Attende, frater,
pietatis consilium deifice atque Christi genitricis auxilium glorifice; habet namque
imperium domina cunctorum virgo Maria super omnes malignos spiritus et potest inferni
seras aperire et frangere interiores aditus. Obnixis ergo et multiplicatis precibus eam
deprecemur, ut tibi subveniat et te a faucibus inimici expectantis male promissum
elementer eripiat." Terminum autem in crastinum hostis expectabat ut juvenem
tolleret, et virgo mater misericordie cogitabat ut illum potenter eriperet. Summo namque
diluculo, quia dies dominice resurrectionis et rapiendi puerum terminus impletus erat, vir
Domini paratus ad missam celebrandam pro juvenis liberatione, quem hostis in vanum
expectaverat, cum lacrimis et non sine contritione cordis salutarem hostiam obtulit
Domino, ut solitus erat. Timentem vero puerum vir sanctus inter se et altare constituit,
quem diabolus de loco illo parum ante pacem,ut promiserat mater infelix, fugiens ad
infernum rapuit. Sentiens itaque sacerdos sibi ab hoste juvenem sublatum ingemuit; sed ut
virgo virginum mater salvatoris succurreret adolescenti fiduciam in mente habuit. Ecce,
fratres, clemens et propitia et ad subveniendum invocantibus se virgo virginum Dei
genitrix Maria imperatrix omnipotens succurrere puero non distulit, quem meritis senis
sanctissimi ab imo baratro jussu Omnipotentis abstulit. Christus animas fidelium cum
resurgeret traxit ab inferno superiori, restituensque illum in loco unde fuerat sublatus,
viri Dei satisfecit merori. Cumque "Pax vobiscum" vir diceret beatus, et
"cum spiritu tuo" respondit juvenis a demone liberatus, accepta ita puer de manu
sacerdotis communione sancta, narravit exultans seni quicquid noverat de sua liberatione
et quia multa milia fuerant in inferni dampnatione. Quantum quidem letus juvenis licentia
et benedictione viri beati abiit et quam gaudens ad Jherosolimorum episcopum atque
parentes suos consolandum rediit, non est facile dictu.